Harm Groenhuis is geboren op 17 december 1917 in Winschoten. Op 24 december 1942 getrouwd en van 1942 tot 1945 zat hij in Duitsland voor de Arbeidseinsatz. Groenhuis was schilder…

Harm Groenhuis is geboren op 17 december 1917 in Winschoten. Op 24 december 1942 getrouwd en van 1942 tot 1945 zat hij in Duitsland voor de Arbeidseinsatz. Groenhuis was schilder en in de winter werkte hij in de werkplaats van een goudsmid. Groenhuis had twee oudere zussen en een acht jaar jongere broer. Zijn Broer is in 1944 gefusilleerd in Doldersum (spreker heeft het abusievelijk een paar keer over Den Dolder) nadat hij wilde vluchten met anderen op Dolle Dinsdag voor de Arbeidseinsatz. Vermoedelijk is het verraden toen hij zich verschanste. Er is een monument, het monument in het Wapserveld, hiervoor waar Groenhuis nog elk jaar naar toe gaat op 4 mei. Groenhuis was toen 26, zijn broer 18. Groenhuis verbleef in Duitsland als dwangarbeider op het moment dat zijn broer werd vermoord.

Groenhuis kreeg als schilder bericht dat hij naar Duitsland moest, anders zou hij worden opgepakt of kwamen zijn ouders in de problemen. Met acht jongens zat hij in Duitsland. Ee…

Groenhuis kreeg als schilder bericht dat hij naar Duitsland moest, anders zou hij worden opgepakt of kwamen zijn ouders in de problemen. Met acht jongens zat hij in Duitsland. Eerst naar Kiel en toen naar Schönberg (Holstein) Ze verbleven er in barakken en verfden er nieuwe huizen. Met de Franse slag hebben ze dat gedaan. Hun baas was niet een hele fanatieke nazi. Het werken vonden ze niet erg leuk. Maar ze leefden verder in relatieve vrijheid. Er was kantine eten, maar koken deden ze zelf. Er waren ook Belgen en Russen, die hadden last van luizen, maar zij niet vanwege de verfpotjes die ze onder het bed zetten. Vervolgens schilderden ze een nieuw huis gezamenlijk en vervolgens kwamen ze afzonderlijk bij mensen thuis. Toen was het werk voorbij. Groenhuis vertelt dat ze naar Kiel moesten, maar dat wilden ze niet vanwege de bombardementen. Vervolgens werkte hij bij een graanpakhuis als knecht. Dat was 's nachts, want dan was er stroom. Mensen kwamen langs met sigaretten in ruil voor tarwe. Daar zat hij tot het einde van de oorlog. Ze leden daar geen honger, er was brood genoeg. Hij had het prima daar. Groenhuis verfde nog een huis bij mensen waar hij ook uitstekend kon eten. Dat eten bij die mensen thuis was heel gebruikelijk.

In het begin sprak Groenhuis geen woord Duits. Hij redde zich desondanks prima. Er waren gewone Duitsers en fanatieke nazi's. Wel hingen er overal portretten van Hitler in huis. …

In het begin sprak Groenhuis geen woord Duits. Hij redde zich desondanks prima. Er waren gewone Duitsers en fanatieke nazi's. Wel hingen er overal portretten van Hitler in huis. De schilders deden klusjes in ruil voor eten of sigaretten. Er werd nogal wat afgeruild. Hun baas hield feitelijk geen toezicht op wat ze deden en had ook geen gezag. Hij wilde vermoedelijk geen toestanden na de oorlog. Ze spraken wel met Duitsers over de oorlog. Groenhuis vertelt dat Duitse metselaars die hadden gedeserteerd, pamfletten die uit geallieerde vliegtuigen gegooid werden, moesten verzamelen, maar die gaven ze dan aan de Nederlanders. Ook met mensen bij wie hij in huis schilderde sprak hij ook over de oorlog. Daar moest je soms een beetje behendig bij optreden en de taal werkte ook niet altijd mee. Later werd het beter. Ze zaten 20 kilometer van Kiel. 's Middags om twaalf uur kwamen de Amerikanen om middernacht de Engelsen om Kiel te bombarderen. Op een dag in Kiel moesten ze glaszetten. Ze vroegen meteen dan waar de schuilkelders waren. Daar mochten zij als dwangarbeiders gebruik van maken. Krijgsgevangenen mochten dat bijvoorbeeld niet. Na zo'n bombardement stond de hele straat in lichterlaaie. Dat was eens maar nooit weer. Groenhuis en de anderen zijn daarna niet meer in Kiel geweest.

Groenhuis is bevrijd door de Engelsen. Ze zijn toen drie weken onderweg geweest naar huis. Uiteindelijk kwamen ze in Hoogezand. Met paard en wagen en tegen betaling arriveerden hij…

Groenhuis is bevrijd door de Engelsen. Ze zijn toen drie weken onderweg geweest naar huis. Uiteindelijk kwamen ze in Hoogezand. Met paard en wagen en tegen betaling arriveerden hij via Pekela in Winschoten. Thuis was het even wennen. Hij was getrouwd, maar het leven in huis was heel anders, minder wild en vrij en niet zonder manieren, dan in Duitsland. Groenhuis is weer gaan schilderen. Eerst barakken in de Carel Coenraadpolder waar NSB'ers zaten, die ook moesten verven. Die NS'B'ers waren zo kwaad nog niet volgens Groenhuis. Mensen die op het verkeerde paard hadden gewerkt. Maar hij vergat niet dat ze NSB’er waren, zeker niet omdat zijn broer ook was vermoord. Groenhuis kocht geen spullen bij NSB'ers. Langzamerhand nam het leven weer zijn gang.

Groenhuis' moeder heeft erg geleden om het verlies van haar zoon. Eerst lag hij begraven in Vledder, maar daar ging moeder elke dag naar toe. Later werd hij in Winschoten herbegrav…

Groenhuis' moeder heeft erg geleden om het verlies van haar zoon. Eerst lag hij begraven in Vledder, maar daar ging moeder elke dag naar toe. Later werd hij in Winschoten herbegraven. Z'n vader was aan het werk die had meer afleiding. Groenhuis vertelt hoe hij zijn jongste collega de stuipen op het lijf joeg toen ze op een kerkhof hekjes rond graven moesten beschilderden.

Groenhuis heeft ambachtsschool gevolgd als opleiding omstreeks 1932/1933. Dat was in de crisisjaren. Groenhuis herinnert zich dat hij als schilder 6 gulden in de week verdiende in …

Groenhuis heeft ambachtsschool gevolgd als opleiding omstreeks 1932/1933. Dat was in de crisisjaren. Groenhuis herinnert zich dat hij als schilder 6 gulden in de week verdiende in Nieuw-Scheemda. Je kon dan niet eens nieuwe fietsbanden kopen. Het was vroeger dus niet zo veel beter vindt Groenhuis. Mensen herinneren zich de prijzen van toen tegen het geld van nu. Uitkeringen had je ook niet. Er was armoede. Groenhuis kende thuis overigens geen armoede, al waren ze ook niet rijk. Met een verjaardag was er alleen een tompoes voor degene die jarig was en als er iets gedronken werd, was dat ook niet veel. Groenhuis’ vader was machinist op strokartonfabriek 'Reiderland'. Die had het hele jaar door werk. Groenhuis vertelt dat je met korte baan schaatswedstrijden nog iets kon bijverdienen. Eerst gingen die letterlijk om spek en bonen, later om een geldbedrag.

Tegenwoordig zijn mensen veel afhankelijker dan vroeger vindt Groenhuis. Als de stroom of water uitvalt, kunnen ze bijna niets meer. Vroeger had je een regenton, slacht in huis, tu…

Tegenwoordig zijn mensen veel afhankelijker dan vroeger vindt Groenhuis. Als de stroom of water uitvalt, kunnen ze bijna niets meer. Vroeger had je een regenton, slacht in huis, turf en hout. Het hele jaar door. Na de lagere school werd Groenhuis schilder. Hij moest een vak leren en dit leek hem wel wat. Hij is handig met klussen en had ook prima timmerman of metselaar kunnen worden, maar liever deed hij dat in zijn vrije tijd voor de lol.

Op de ambachtsschool leerde Groenhuis tekenen en technisch tekenen, letters zetten, hout beschilderen en schilderen. Hij werkte bij verschillende schildersbedrijven in Winschoten,…

Op de ambachtsschool leerde Groenhuis tekenen en technisch tekenen, letters zetten, hout beschilderen en schilderen. Hij werkte bij verschillende schildersbedrijven in Winschoten, Nieuw-Scheemda, Scheemda en Heiligerlee. In de winter nam het werk af, vandaar dat hij veel verschillende bazen heeft gehad. Je moest ook altijd goed opletten waar je kon werken. Van november tot maart was er geen werk. Dan deed hij klusjes bij een goudsmid waar zijn zus ook werkte: ringen solderen, glas in een bril zetten. Klokken en wekkers repareerde hij ook. Dat doet hij nu nog steeds graag. Hij vond dat leuk werk, maar het liefst zat hij in de buitenlucht.

In 1947 kwam Groenhuis op de gasfabriek te werken. Hij nam gasmeters op (haalde de gasmunten eruit en verkocht nieuwe). Dat was werk voor het hele jaar natuurlijk. Hij wilde eigenl…

In 1947 kwam Groenhuis op de gasfabriek te werken. Hij nam gasmeters op (haalde de gasmunten eruit en verkocht nieuwe). Dat was werk voor het hele jaar natuurlijk. Hij wilde eigenlijk niet bij zijn schilderbaas weg, die op zijn beurt zijn bedrijf aan Groenhuis wilde overdoen. Desondanks koos Groenhuis voor de gasfabriek. Zo'n eigen bedrijf runnen leek hem niet ideaal. Groenhuis vertelt dat je vroeger een gasmuntje, een penning, diende te kopen voor in de gasmeter en daarmee kreeg je gas, een kubieke meter. Eens in de maand leegde Groenhuis de meters. Hoe meer gas een gezin verbruikte hoe meer korting je kreeg op de muntjes. Sommige mensen dachten merkwaardigerwijs dat het gas in de muntjes zelf zat. Groenhuis herinnert zich niet wanneer de gasmunten ophielden. Muntjes uit andere steden pasten ook, maar dat mocht niet, die werden ingenomen. Alle gasmetercontroleurs hadden contact met elkaar. Ze ruilden onderling hun muntjes zodat ze een hele verzameling verschillende gasmunten hadden. Die verzameling heeft Groenhuis nog.

Toen de gasmeters ophielden te bestaan, had Groenhuis een andere functie. Hij werkte op dat moment op kantoor. Met de introductie van het aardgas werden de stokers van het kolengas…

Toen de gasmeters ophielden te bestaan, had Groenhuis een andere functie. Hij werkte op dat moment op kantoor. Met de introductie van het aardgas werden de stokers van het kolengas (die iets anders moesten gaan doen) munteninnemers. Groenhuis rekende voor hen uit wat ze moesten doen. Die mensen spraken Jiddisch, dat waren Joden. Groenhuis kan nog in het Jiddisch tellen. Groenhuis ging graag met Joodse mensen om omdat ze veel humor hadden. Groenhuis vertelt een anekdote hoe kledingverkoper Frankforter in de Langestraat in Winschoten zijn klanten een jas verkocht.

Er waren veel joden in Winschoten, maar na de oorlog kwam er bijna niemand terug. Winschoten had na Amsterdam de meeste Joodse inwoners van Nederland. Ze konden niet allemaal ontsn…

Er waren veel joden in Winschoten, maar na de oorlog kwam er bijna niemand terug. Winschoten had na Amsterdam de meeste Joodse inwoners van Nederland. Ze konden niet allemaal ontsnappen. Twee gezinnen zijn teruggekeerd volgens Groenhuis. De hele gemeenschap na de oorlog was veranderd. Die mensen zijn allemaal vermoord en verdwenen. Groenhuis vindt het heel erg. Er werd vroeger ook veel Bargoens gesproken, dieventaal. Waar dat vandaan komt weet Groenhuis eigenlijk niet. Groenhuis kan het goed verstaan. Oude Winschoters spraken Bargoens. Groenhuis geeft enkele voorbeelden. Groenhuis vindt dat mensen zich tegenwoordig schamen voor dialecten. Groenhuis niet, hij houdt van de Groningse taal. Hij draagt een eigen rijmpje voor in het Gronings over de verschillen tussen vroeger en nu in Winschoten. En nog een over oudere mensen in Blanckenborg (een verzorgingstehuis in Blijham). Hij draagt uit het hoofd daarnaast nog een eigen Sinterklaasgedicht voor uit de tijd van de gasfabriek.

Terugkijkend naar Winschoten meent Groenhuis dat het vroeger gemoedelijker was en dat je meer contact had met elkaar. De middenstand is ook veranderd. Het zijn nu mensen die zich m…

Terugkijkend naar Winschoten meent Groenhuis dat het vroeger gemoedelijker was en dat je meer contact had met elkaar. De middenstand is ook veranderd. Het zijn nu mensen die zich meer voordoen dan ze zijn. Wel was het zo dat vroeger een standsverschil veel belangrijker was. Groenhuis vertelt ter illustratie over een familielanddag van de padvinderij. Zijn zoon zat bij de padvinders, al kon dat eigenlijk alleen omdat de padvinders dringend leden nodig hadden. Op zo'n landdag was iedereen met elkaar en hoorde Groenhuis erbij, maar in Winschoten op straat deden ze dan opeens net of ze hem niet meer kenden. Daar houdt Groenhuis niet van. Net als van mensen die bedriegen. Als mensen eenmaal iets verkeerds hebben gedaan tegen Groenhuis, kan hij zich daar moeilijk over heen zetten.

Groenhuis heeft 37 jaar op de gasfabriek gewerkt. Hij is dus begonnen als meteropnemer, werd daarna incasseerder en tot slot administratief medewerker. Met veel plezier. Het was ge…

Groenhuis heeft 37 jaar op de gasfabriek gewerkt. Hij is dus begonnen als meteropnemer, werd daarna incasseerder en tot slot administratief medewerker. Met veel plezier. Het was gezellig op kantoor. Al moest hij in het begin wel wennen aan het binnen zitten.

Terugkijkend op zijn leven zegt Groenhuis dat hem niets te kort is gekomen. Weliswaar heel anders dan tegenwoordig qua luxe en leven, maar het was zoals het was. Spelletjes als ver…

Terugkijkend op zijn leven zegt Groenhuis dat hem niets te kort is gekomen. Weliswaar heel anders dan tegenwoordig qua luxe en leven, maar het was zoals het was. Spelletjes als verstoppertje of 'tiepeln'. Heel anders dan wat de kinderen nu doen. Groenhuis heeft een goed leven gehad.