Daan de Haan stelt zich voor en vertelt dat hij is geboren in 1930 in Harlingen aan boord van het binnenvaartschip van zijn ouders. Vanaf zijn achtste woonde hij bij zijn grootoude…

Daan de Haan stelt zich voor en vertelt dat hij is geboren in 1930 in Harlingen aan boord van het binnenvaartschip van zijn ouders. Vanaf zijn achtste woonde hij bij zijn grootouders zodat hij regulier onderwijs kon volgen op de lagere school. Na de lagere school kwam hij weer bij zijn ouders aan boord om te werken. Ze vervoerden aardappels, bieten etc. Op zijn negentiende besloot Daan de Haan dat het varen op een binnenvaartschip lichamelijk te zwaar was voor hem. Hij wilde bij een rederij in dienst zodat hij op grotere schepen kon gaan varen met matrozen etc aan boord.

De heer de Haan vertelt dat zijn ouders altijd bezig waren met hun werk. Alleen zondag was een rustdag. Dan werd er niet gewerkt of gevaren. Zijn vader was zevenentwintig en zijn m…

De heer de Haan vertelt dat zijn ouders altijd bezig waren met hun werk. Alleen zondag was een rustdag. Dan werd er niet gewerkt of gevaren. Zijn vader was zevenentwintig en zijn moeder eenentwintig toen ze trouwden. Zijn moeder kwam uit een arbeidersgezin. Grootvader de Haan handelde in schepen. Daan's vader was al jong gaan varen en had maar enkele jaren lager onderwijs genoten. Jarenlang voer hij samen met zijn broer. Ze vervoerden turf die ze inkochten in Zwartemeer en verkochten in Oude Pekela (uitventen). Na zijn huwelijk kocht Daan's vader een binnenvaartschip (Gronings bolschip) van zijn vader. Het schip had een laadvermogen van 55 ton. Zijn ouders voeren oa langs boeren waar bijv aardappels, bieten ed werden geladen. Het werk was lichamelijk erg zwaar.

De heer de Haan herinnert zich dat alles klein was aan boord. Hij speelde bijv. met wasknijpers, want er was geen plek om speelgoed op te bergen of om er uitgebreid mee te spelen. …

De heer de Haan herinnert zich dat alles klein was aan boord. Hij speelde bijv. met wasknijpers, want er was geen plek om speelgoed op te bergen of om er uitgebreid mee te spelen. Toen hij als kind nog aan boord woonde ging hij af en toe naar school. Hij zat dan een korte periode op een hem volkomen vreemde school waar hij niemand kende. Dit gebeurde bijv. in Harlingen of in Klazienaveen. Vaak moest hij naar school als zijn ouders op de schippersbeurs op vracht wachtten. De heer de Haan bewaart slechte herinneringen aan deze schoolbezoeken. Het gezin de Haan bestond uit vader, moeder, Daan, een oudere broer en twee jongere zussen. Alle kinderen zijn aan boord geboren.

De heer de Haan vertelt dat zijn ouders zijn blijven varen tot vader ongeveer vijfenzestig jaar oud was. Hij voer vijfendertig jaar op de aardappelmeelfabriek in Veelerveen en nog …

De heer de Haan vertelt dat zijn ouders zijn blijven varen tot vader ongeveer vijfenzestig jaar oud was. Hij voer vijfendertig jaar op de aardappelmeelfabriek in Veelerveen en nog enkele jaren op andere aardappelmeelfabrieken. Na zijn huwelijk is hij altijd blijven varen met het Gronings bolschip dat hij van zijn vader had gekocht. Als het schip getrokken moest worden en er geen paard voorhanden was ging zijn vrouw (Daan's moeder) "in de lijn". Zij trok het schip voort aan een touw met een zeel voor haar borst, terwijl haar man met de boom, lopend in het gangboord, het schip duwde. Bomen was voor vrouwen niet zo geschikt vanwege de grote rokken of jurken die zij indertijd droegen vertelt De Haan. Toen ze hoogzwanger was van Daan trok Daan's moeder het schip van Franeker naar Harlingen. Daar beviel ze aan boord van Daan en drie dagen later stond ze weer aan dek. Daan moest zich direkt maar alleen redden met de melkfles. Ook Daan zelf heeft nog "in de lijn" gelopen. Soms huurden ze een scheepsjager met paard in, maar meestal werd dit te duur gevonden. De grootvader van de heer De Haan is ook nog scheepsjager geweest. Bij iedere kroeg (bij de sluis) bleef zijn paard staan. Opa nam dan een borrel en het paard kreeg een haverzak omgehangen.

Bij een sluis waren altijd een kroeg en een winkel te vinden vertelt de heer de Haan. In de kroeg kon een schipper ook vracht krijgen voor de opkomst van de schippersbeurs. De kroe…

Bij een sluis waren altijd een kroeg en een winkel te vinden vertelt de heer de Haan. In de kroeg kon een schipper ook vracht krijgen voor de opkomst van de schippersbeurs. De kroegbaas kreeg dan een percentage voor zijn diensten. Later haalden schippers die vracht wilden een nummer op de schippersbeurs waarmee ze een vracht konden aannemen. Ook Oude Pekela heeft nog een schippersbeurs gekend vertelt de heer de Haan. Soms waren er veel schepen voor je of moest je dagen wachten omdat er geen vrachtaanbod was.

De heer de haan vertelt dat hij wel met zijn (twee en een half jaar) oudere broer speelde en ruziede aan boord, maar als hij iets kon doen aan boord moest hij meehelpen. Toen De ha…

De heer de haan vertelt dat hij wel met zijn (twee en een half jaar) oudere broer speelde en ruziede aan boord, maar als hij iets kon doen aan boord moest hij meehelpen. Toen De haan acht jaar oud was ging hij bij zijn grootouders wonen en ging hij elke dag naar school (in plaats van af en toe een dag). Op zijn vijftiende ging hij van (de lagere) school af. Hij volgde daarna een opleiding in Delfzijl aan de Rijn- en binnenvaartschool. Tussen je achtiende en eenentwintigste moest je bij deze opleiding eerst praktijkervaring opdoen voordat je alle diploma's kreeg. Bij zijn ouders aan boord deed Daan ervaring op (laden, lossen, verven etc.) en ook op de Rijnvaart leerde hij bij. Het eerste schip waarmee hij op de Rijn voer (als matroos) was 1500 ton, een enorm schip vergeleken met de 55 ton van het Gronings bolschip van zijn vader en hij had dan ook even tijd nodig om te wennen. Zijn doel was schipper te worden bij een rederij op een schip op de grote rivieren. Hij vond varen altijd prachtig, maar wilde graag varen onder minder fysiek zware omstandigheden dan zijn vader. In dienst van een rederij op de grote rivieren bleek de oplossing. Hij deed dit werk tot zijn eenenzestigste (op verzoek van zijn vrouw) en was daarna nog twee jaar in de VUT, want varen met chemicaliën was toegestaan tot je drieenzestigste. De Haan had wel tot zijn vijfenzestigste willen doorgaan. Hij vertelt dat hij met de trein naar het schip reisde en onderweg veel bekenden tegenkwam (van de NS en uit de scheepvaart).

De heer de Haan voer meestal met zijn tankschip vanaf de olieraffinaderijen in Pernis met mineraalolie over de Rijn naar Straatsburg, Bazel, maar ook via zijrivieren naar bijv. Stu…

De heer de Haan voer meestal met zijn tankschip vanaf de olieraffinaderijen in Pernis met mineraalolie over de Rijn naar Straatsburg, Bazel, maar ook via zijrivieren naar bijv. Stuttgart of Würzburg. De Haan begon als matroos en klom op via oa de rang van bootsman tot schipper op zijn zevenentwintigste. Hij voer eerst negen maanden als matroos op Belgische spitsen van 38 meter lang en 5.05 meter breed. Deze schepen pasten precies in de negenenveertig sluizen (uit de Napoleontische tijd) tussen Straatsburg en Bazel. De sluismeesters waren meestal oorlogsinvaliden zodat de bediening niet zo snel ging als De Haan wenste. Als matroos ging / moest hij vaak een handje helpen met schudden en hij ergerde zich ondertussen aan de slome Franse manier van doen. Terug in Nederland vond hij dat de Fransen eigenlijk wel gelijk hadden en de Nederlanders te gehaast zijn en niet echt weten hoe te leven in vergelijking met de Fransen. De eerste keer negen maanden van huis viel hem wel mee. Bovendien was de voertaal (ook in de Vogezen) Duits, een taal die hij aardig beheerste. Later vervoerde De Haan gasolie, benzine, kerozine (voor de luchthaven in Frankfurt) etc. in een tankschip vanaf de Rotterdamse haven. Vanaf Frankfurt kon hij soms direct naar huis vliegen als zijn dienst erop zat. De schepen waarop hij schipper was werden steeds luxer. De "Locarnia" bijv. was voorzien van vele gemakken (radar, volautomatische besturing etc). Zijn laatste tankschip was 2000 ton en dubbelwandig.

De heer de Haan vertelt dat hij zijn vrouw ontmoette aan boord bij zijn ouders in Heiligerlee toen hij in de ziektewet zat agv een ongeval. Ze hielden contact per brief, wat soms m…

De heer de Haan vertelt dat hij zijn vrouw ontmoette aan boord bij zijn ouders in Heiligerlee toen hij in de ziektewet zat agv een ongeval. Ze hielden contact per brief, wat soms moeizaam verliep (bijv. zes brieven in één keer die lagen te wachten in Bazel). De Haan vertelt dat hij zijn vrouw in feite heeft leren kennen tijdens zijn huwelijk. De huwelijksdag werd op het laatst nog verzet omdat de broer van De Haan niet aanwezig kon zijn. Toen bleek de fotograaf niet aanwezig te kunnen zijn op de nieuw geplande datum, zodat er nauwelijks foto's werden gemaakt. Het regende de hele huwelijksdag. Op het huwelijk van zijn broer en zijn beide schoonzussen was De Haan niet aanwezig omdat hij aan het varen was. Toch weegt zoiets niet op tegen de voordelen van het varen vindt hij (de afwisseling, de fraaie landschappen, de rivier die constant verandert ed). Toen hij net met de VUT was moest hij thuis bij zijn vrouw erg wennen. Uiteindelijk is hij gaan schilderen, wat een geschikte hobby bleek, en heeft hij enkele reizen gemaakt (oa in de USA). Een geplande Rijnreis met familie ging niet door agv een sterfgeval. Wellicht was het ook wel tegengevallen zo'n Rijnreis zegt De Haan, omdat hij de rivier al zo vaak had meegemaakt in zijn leven.

Vroeger, vertelt De Haan, was er bij elke sluis wel een café / kruidenierswinkeltje waar de schippers(vrouwen) boodschappen konden doen. Er was geen koeling aan boord dus moest de…

Vroeger, vertelt De Haan, was er bij elke sluis wel een café / kruidenierswinkeltje waar de schippers(vrouwen) boodschappen konden doen. Er was geen koeling aan boord dus moest de melk dezelfde dag op. Het ingekochte vlees moest onder vet bewaard worden (of aan dek bewaren als het koud weer was). De Haan vertelt dat turfladen ook door vrouwen werd gedaan (zij konden goed stapelen in de gangboorden). In de herfst was het druk voor de binnenvaartschippers en was het laden zwaar: volle zware kruiwagens met aardappelen en bieten bijvoorbeeld. Later kwamen de transporteurs, maar daar heeft de vader van Daan de Haan niet meer echt van kunnen profiteren. Soms hadden zijn ouders een oud paard dat hielp bij het trekken van het schip. Hij vertelt dat er een keer een zo'n oud paard vanaf de wal te water raakte en er door een ander paard moest worden uitgetrokken.

Als kind wilde De Haan ook wel buschauffeur worden, maar al snel bleek dat het varen in zijn bloed zat. Zijn zoon heeft ook nog geprobeerd te varen, maar dat bleek niet echt iets v…

Als kind wilde De Haan ook wel buschauffeur worden, maar al snel bleek dat het varen in zijn bloed zat. Zijn zoon heeft ook nog geprobeerd te varen, maar dat bleek niet echt iets voor hem. De Haan moest altijd veel met de trein reizen om bij het schip te komen waarop hij dienst had. Het ging week op week af, waarbij ploegen elkaar aflosten omdat het schip moest blijven varen. De laatste jaren werd het varen zakelijker vertelt hij. Vaak moest er dag en nacht gevaren worden, op een gegeven moment met een tachograaf aan de schroef. Soms moest hij dan een boete betalen, wat goedkoper was dan een dag stilliggen.

De vrouw van de Haan moest wel wennen aan het leven aan boord. Er werd een zoon geboren die drie jaar les heeft gehad aan boord toen het gezin op en neer voer tussen Antwerpen en B…

De vrouw van de Haan moest wel wennen aan het leven aan boord. Er werd een zoon geboren die drie jaar les heeft gehad aan boord toen het gezin op en neer voer tussen Antwerpen en Brussel en het lesmateriaal zodoende met regelmaat ververst kon worden. Toen de kinderen iets ouder werden ging zijn vrouw op de wal wonen in Oude Pekela, waar de kinderen naar school konden. De Haan bleef varen. Eerst in de semi continudienst (drie weken dienst en 6-7 uur rust per etmaal met het schip voor anker), daarna in de continudienst (twee weken varen en dan een week thuis) en tenslotte een week op een week af. Deze laatste soort diensten beviel hem slecht. Hij voelde zich nooit echt thuis en nooit echt aan boord. Hij belde vaak naar huis, maar vroeger kon dat niet vanaf boord en moest je naar de wal, zodat hij wel eens een week geen contact had. Na zijn pensionering is De Haan schepen gaan schilderen en hij ging op een schildersclub.

De Haan voelde zich als schipperskind vroeger wel vaak een soort zwerver die overal en nergens was. Op zijn zesde en zevende moest hij soms een paar dagen naar een vreemde school. …

De Haan voelde zich als schipperskind vroeger wel vaak een soort zwerver die overal en nergens was. Op zijn zesde en zevende moest hij soms een paar dagen naar een vreemde school. Hij voelde zich daar nooit erg op zijn gemak en voelde zich apart staan ondanks dat er af en toe ook wel andere schipperskinderen waren. De Haan vertelt dat schippers en woonwagenbewoners in de Tweede Wereldoorlog apart van andere burgers hun bonkaarten moesten ophalen. Toch heeft hij nooit last gehad van discriminatie of uitsluiting als schipperskind. Toen hij bij zijn grootouders woonde helemaal niet omdat hij toen ook vrienden kreeg en jarenlang op dezelfde plek woonde. Tussen zijn zesde en zijn achtste levensjaar vond hij het wat dat betreft maar niks op zo'n klein schip.

De Haan klimt aan boord van een binnenvaartschip (60 ton) op het terrein van het Veenkoloniaal Museum in Veendam en loopt over het dek. Hij staat in de laadruimte en vertelt welke …

De Haan klimt aan boord van een binnenvaartschip (60 ton) op het terrein van het Veenkoloniaal Museum in Veendam en loopt over het dek. Hij staat in de laadruimte en vertelt welke vracht zoal meegenomen werd (turf, aardappels, bieten, strobalen; strokarton en papier in slappe tijden dat in zeehavens werd overgeslagen in coasters). De luiken werden vervangen door dekkleden als de lading niet nat mocht worden. Luiken werden ook gebruikt als stut tegen de zijkanten zodat er meer vracht (bijv. aardappelen) meegenomen kon worden. Turf of strobalen konden ook opgestapeld worden als deklast in de gangboorden om aan het maximale tonnage te komen. Het schip waarin De Haan staat is vrijwel identiek aan het schip waarop hij als kind opgroeide. Als kind vond hij een lege laadruimte leuker, want dan had hij extra speelruimte. Ze woonden met z'n zessen op het schip. Alle vier kinderen zijn geboren op het schip. Daan de Haan werd geboren in de Noorderhaven in Harlingen. Zijn moeder stond drie dagen later alweer aan dek omdat er vracht was die vervoerd moest worden. Borstvoeding gaf ze niet, daarvoor moest te hard gewerkt worden. Daan moest zelf zijn melkfles van het kussen pakken en drinken. De bevalling aan boord was extra lastig doordat er maar beperkt water aan boord was. Er was wel een vroedvrouw aanwezig. Ook het wassen van de katoenen luiers was een heel gedoe. De Haan vertelt dat mensen die in villa's langs het kanaal woonden hadden geklaagd bij de politie die vervolgens langskwam om te vertellen dat de gewassen luiers van de lijn moesten worden gehaald.

De heer de Haan staat in de laadruimte van een binnenvaartschip bij een kruiwagen en legt de werking van de kruiwagen uit. Op de kruiwagen zit een raam zodat er meer aardappels mee…

De heer de Haan staat in de laadruimte van een binnenvaartschip bij een kruiwagen en legt de werking van de kruiwagen uit. Op de kruiwagen zit een raam zodat er meer aardappels mee konden worden genomen. De vader van De Haan had een extra groot raam laten maken voor zijn kruiwagen. De kruiwagen ging vol aardappels over de loopplank en werd leeggekiept in het ruim. Een dag hard werken met wat hulp leverde soms een lading van 850 mud aardappelen op in het laadruim. De hoge oevers in Bellingwolde waren berucht vertelt De Haan. Een enkele keer vielen aardappels overboord en dan moesten ze weer uit het kanaal gehaald worden. Daan de Haan vond het harde werken van zijn vader een aanmoediging om te gaan varen op grote rivieren bij een rederij. Hij vertelt enkele anekdotes mbt de gebrekkige communicatiemogelijkheden waarover binnenvaartschippers destijds beschikten. Hierdoor was het soms moeilijk te achterhalen waar zijn ouders lagen met hun schip als hij hen wilde opzoeken na een tijd te hebben gevaren. Hij moest oa via schippersbeurzen informeren naar de bestemming van zijn ouders om na een ommelandse reis (met bijv een keer een overnachting in een steenfabriek) eindelijk het schip te vinden.

Met name klei voor de pottenbakfabriek was een erg zware vracht voor een binnenvaartschipper vertelt De Haan. Als kind kon hij dan zien aan zijn vader dat het afzien was. In het la…

Met name klei voor de pottenbakfabriek was een erg zware vracht voor een binnenvaartschipper vertelt De Haan. Als kind kon hij dan zien aan zijn vader dat het afzien was. In het laadruim waar ze staan liggen enkele zakken met een embleem van de firma Scholtens vertelt De Haan. Het vervoer van aardappelvezels leverde veel water op waardoor er regelmatig gepompt moest worden. Te veel pompen zorgde ervoor dat je met te weinig tonnage aankwam zodat de boer ontevreden werd. Meestal werden aardappelvezels aan Friese boeren geleverd. De Haan bekijkt de constructie van het schip waarin hij staat (spanten en ijzeren platen met klinknagels) en vertelt dat het veel werk was om zo'n schip te bouwen. Het werken met klinknagels en hamers was wel even iets anders dan het lassen van grote platen zoals men later deed.

De heer de Haan zit in de roef van het schip (achter onder) en legt uit dat zijn ouders in een krappe kooi sliepen in een ruimte naast de roef. Ook de kleine kinderen sliepen daar.…

De heer de Haan zit in de roef van het schip (achter onder) en legt uit dat zijn ouders in een krappe kooi sliepen in een ruimte naast de roef. Ook de kleine kinderen sliepen daar. Als ze ouder werden gingen ze naar het voor onder. Daan de Haan vertelt dat hij naar het voor onder verhuisde toen hij vier of vijf jaar was. Als het schip een deklast had moest hij eerst over de deklast kruipen om in zijn kooi te komen. Achteraf vind hij dit een gevaarlijke situatie. De Haan vertelt over de inrichting van de roef van zijn ouders en wijst aan waar zaken stonden en wat er aanwezig was (klerenkast, tafel met slechts één pan waar iedereen uit at). Als het schip deklast had bleef er weinig plek over om te spelen. De roef was in feite te klein om te spelen. Als hij op het dak van de roef speelde werd hij vast gebonden omdat zijn ouders bang waren dat hij over boord zou vallen. Hij kreeg een keer heet water over zich heen toen hij twee of drie jaar was en aan een tafelkleed in de roef trok. 's Avonds bij het uitkleden ontdekten zijn ouders de wonden (het vel bleef aan het truitje kleven). Ze gooiden koude melk over hem heen om de brandwonden te verhelpen, maar nog altijd heeft de Haan een groot litteken op zijn arm. In de klerenkast hingen de zondagse kleren voor (oa) het kerkbezoek want zijn ouders gingen elke zondag naar de kerk. Op zondag voer de familie de Haan niet. Daan de Haan zat ook op een Christelijke school (in Oude Pekela, toen hij bij zijn grootouders woonde), hoewel er vroeger geen leerplicht gold voor schipperskinderen.

De kinderen van de heer de Haan zijn ook nooit op een internaat geweest vertelt hij. Zijn vrouw is elf jaar aan boord geweest en heeft hun oudste kind drie jaar onderwijs gegeven a…

De kinderen van de heer de Haan zijn ook nooit op een internaat geweest vertelt hij. Zijn vrouw is elf jaar aan boord geweest en heeft hun oudste kind drie jaar onderwijs gegeven aan boord. Toen zijn vrouw met de kinderen de wal op ging kon het oudste kind direct naar de vierde klas. Zijn vrouw vond het zwaar aan de wal in het begin en was liever aan boord. De heer De Haan vertelt dat het eten bij zijn grootouders erg zout was en dat hij niet mocht drinken tijdens het eten waardoor hij veel dorst kreeg. Ook moest hij vroeg naar bed. Hoewel zijn grootouders goed voor hem zorgden leek het hem beter dat zijn eigen kinderen bij hun moeder zouden wonen aan de wal. Tijdens de vakanties werd zijn gezin herenigd bij hem aan boord.

De heer de Haan haalt nog wat herinneringen op rondkijkend in de roef (honderd keer per dag de trap op naar het dek, voetballen in het ruim, de petroleumlamp boven de tafel). Als k…

De heer de Haan haalt nog wat herinneringen op rondkijkend in de roef (honderd keer per dag de trap op naar het dek, voetballen in het ruim, de petroleumlamp boven de tafel). Als kind had hij weinig last van gebrek aan privacy of het gevoel dat het benauwde zo met z'n allen op een kleine boot. "Je wist niet beter, dit was gewoon je huis". Nu zou het hem benauwen. De schoenen aan boord moesten uit. Op het water aan boord moest je zuinig zijn. Iedereen waste zich in hetzelfde water 's ochtends. De verkering van Daan de Haan keek hier erg van op en vond het niet aangenaam. De Haan vertelt nogmaals het verhaal hoe hij zijn vrouw ontmoette. Hij was thuis bij zijn ouders omdat hij in de ziektewet was. Er kwam een vrouw langs aan boord en via correspondentie ontwikkelde zich een relatie. Ze zagen elkaar weinig en vaak erg kort omdat Daan de Haan vaak aan het varen was. Daarom besloten ze de gok te wagen en te gaan trouwen. Tijdens het huwelijk leerde hij zijn vrouw pas echt kennen. Zijn vrouw wende snel aan boord en vond het leuk. De Haan vertelt dat hij soms heel weinig sliep vanwege de lange diensten en het harde werken, maar hij heeft altijd erg genoten van zijn werk. Ook zijn broer voer op de grote rivieren en nog steeds praten ze veel over het varen.