De heer Poel vertelt dat hij op 8 maart 1933 is geboren. Hij heeft zijn hele leven op een boerderij aan de B.L. Tijdensweg gewoond bij de Rhederbrug. Zijn grootouders, die afkomsti…

De heer Poel vertelt dat hij op 8 maart 1933 is geboren. Hij heeft zijn hele leven op een boerderij aan de B.L. Tijdensweg gewoond bij de Rhederbrug. Zijn grootouders, die afkomstig waren uit De Lethe (tegen de Duitse grens) bouwden in 1907 een boerderij vlak bij de plek waar de boerderij van de heer Poel staat. Zij hadden daar een stuk veengrond gekocht om turf af te graven en land aan te maken zodat er een toekomst was voor hun twee zoons. De heer Poel vertelt hoe een werkdag van zijn grootouders eruit zag. Eerst werden 's morgens vroeg enkele koeien gemolken (met de hand). Vervolgens gingen ze samen met wat personeel turf steken. De turven werden opgestapeld om te drogen en 's winters werden ze uitgevent bij de burgers en bezorgd bij o.a. scholen. Het turf steken kon beginnen als de vorst voorbij was (april), want vorst maakte de turven stuk. De heer Poel beschrijft hoe met handwerk de turf productie plaats vond. Met een speciale smalle schep werden de turven gestoken en op een lange smalle kruiwagen gestapeld. Dan werden ze weggereden en zijwaarts van de kruiwagen af gekiept in rijen. Tussen een aantal rijen werden de turven opgestapeld in zgn "wirzen", op zo'n wijze dat het niet inregende. De gestoken turven konden zo drogen. Tegen de winter moesten de turven droog zijn. Dan werden ze met paard en wagen bij de klanten bezorgd en uitgevent. Met 8000 turven (een zgn "dagwerk turf") kon een gemiddeld huishouden de winter doorkomen. De beste turf zat beneden in de veenlaag (door de druk waren ze massiever). De bovenste turf (bonkaarde) werd gebruikt voor het aanmaken van de (zand)grond zodat bouwland overbleef na het afgraven van het veen.

Achter de boerderij van de grootvader van de heer Poel was wat bouwland, maar de meeste grond die hij in bezit had was veen gelegen gelegen achter dit bouwland. Toen grootvader in …

Achter de boerderij van de grootvader van de heer Poel was wat bouwland, maar de meeste grond die hij in bezit had was veen gelegen gelegen achter dit bouwland. Toen grootvader in 1953 overleed had hij nog een halve hectare veen die hij wilde bewaren voor het geval er weer een oorlog zou komen. Na zijn dood is het al snel afgegraven door de familie. De heer Poel heeft één broer. Hij kende geen armoede in zijn jeugd en wilde altijd al boer worden. De vader van de heer Poel overleed toen hij achttien was. Hij zette het gemengd bedrijf van zijn vader voort en werkte veel samen met zijn neef die op de boerderij er naast woonde. Aardappelen werden in deze tijd nog met de hand gerooid, in een korf gegooid en met paard en wagen naar het schip vervoerd. Op het gemengd bedrijf werden fabrieksaardappelen, suikerbieten en koren verbouwd. Daarnaast had de heer Poel een aantal melkkoeien. De veenkoloniale zandgrond bij de boerderij van de heer Poel is vocht houdend en na het afgraven van het veen verrijkt met compost. Later is de dieper gelegen ondoordringbare oerlaag d.m.v. diep ploegen gebroken zodat de waterhuishouding en de vruchtbaarheid verbeterde. De heer Ploeg legt het proces van diep ploegen uit. Na de ruilverkaveling was diep ploegen niet meer toegestaan vanwege de verstoring van de grond (archeologische vondsten etc.).

De heer Poel vertelt dat hij vroeger in het voorjaar kunstmest strooide uit een bak terwijl hij over het land liep. Ook gebeurde dit wel vanuit een zgn wipkar die door een paard ov…

De heer Poel vertelt dat hij vroeger in het voorjaar kunstmest strooide uit een bak terwijl hij over het land liep. Ook gebeurde dit wel vanuit een zgn wipkar die door een paard over het land werd getrokken. Sommige kunstmest (bijv. kali) kon wel met een kunstmest strooier (met daarachter een wals) op het land gebracht worden. In koren bijv. kon je alleen m.b.v een bak strooien. Bijna alle boerenwerk gebeurde in de jaren veertig / vijftig van de twintigste eeuw met paarden i.p.v. een tractor. Rond 1950 begon de mechanisatie vertelt de heer Poel. Hij vertelt dat het poten van aardappels achter de ploeg gebeurde die door een paard werd voort getrokken. Hij legt het poot proces uit (vanuit een pootschort werden de pootaardappels in de voor gelegd, onder geploegd en wat aangedrukt. Enige tijd later werden de aardappelruggen gemaakt). Een aantal mannen was zo ongeveer veertien dagen bezig met het poten van aardappels. Later, met de mechanisatie, kwamen er pootmachines. Ook maaien, ploegen, cultiveren etc. gebeurde m.b.v. paarden. De heer Poel legt uit wat cultiveren (met een cultivator) is.

De heer Poel vertelt dat hij vroeger om vijf uur 's ochtends op stond om de koeien te melken met de hand. Hij bracht de volle melkbussen weg met een transportfiets. De bussen moest…

De heer Poel vertelt dat hij vroeger om vijf uur 's ochtends op stond om de koeien te melken met de hand. Hij bracht de volle melkbussen weg met een transportfiets. De bussen moesten om zeven uur bij de weg staan. De melk werd gezeefd door een teems voordat het in de melkbus kwam. Met de opkomst van de melktank deed de heer Poel de koeien van de hand en schafte fokzeugen aan. Toen een paard kreupel werd schafte de heer Poel samen met zijn neef een tractor (een Ferguson) aan in Finsterwolde die voor de (zelf)binder, de cultivator e.d. kon. De heer Poel leerde zichzelf hoe hij de tractor moest besturen. Hij volgde met zijn neef een cursus voor het onderhoud. De tractor startte op benzine en schakelde over op petroleum als hij warm gedraaid was. Doordat hij nu sneller kon werken kocht / huurde hij land bij. Ook schafte hij een ploeg, cultivator etc aan die geschikt waren voor een tractor en daarnaast bouwden hij en de smid landbouwwerktuigen om. Later kwamen er poot- en zaaimachines.

Het land in Bellingwolde is goed geschikt voor fabrieksaardappelen vertelt de heer Poel. Consumptie aardappelen worden verbouwd op de klei. De fabrieksaardappelen gaan naar AVEBE w…

Het land in Bellingwolde is goed geschikt voor fabrieksaardappelen vertelt de heer Poel. Consumptie aardappelen worden verbouwd op de klei. De fabrieksaardappelen gaan naar AVEBE waar er aardappelzetmeel van wordt gemaakt dat wordt verwerkt in allerlei producten. De aardappelteelt was 1 op 4 en soms 1 op 3 in Bellingwolde vertelt de heer Poel. In het begin verbouwde hij om het jaar aardappelen afgewisseld met koren en suikerbieten. Elk jaar aardappels verbouwen kon niet i.v.m. aardappelmoeheid. Tegenwoordig zijn er rassen die niet vatbaar zijn voor de aaltjes die de aardappelmoeheid veroorzaken vertelt de heer Poel. Vroeger werd de grond ontsmet met gif, door een loonwerker, zodat eventuele aaltjes geen kans kregen. De heer Poel legt uit hoe dit gedaan werd. Later konden gifkorrels tijdens het poten direct mee de grond in.

Door de mechanisatie werd veel werk gemakkelijker vertelt de heer Poel. Koren bijv. hoefde na het maaien niet meer naar de boerderij gebracht te worden om later gedorst te worden m…

Door de mechanisatie werd veel werk gemakkelijker vertelt de heer Poel. Koren bijv. hoefde na het maaien niet meer naar de boerderij gebracht te worden om later gedorst te worden maar ging direct na het maaidorsen naar de coöperatie (de Aankoopcentrale). De coöperatie verkocht dan het graan voor de boeren. In de tijd van de dorsmachine werd het koren verkocht aan de commissionair die het meeste bood (en het vertrouwen van de boer kreeg). Eerst namen de commissionairs een graanmonster mee naar de beurs. Droog koren leverde het meeste op. De marktberichten in de krant hielden de heer Poel op de hoogte van de prijzen. Het koren werd na de koop opgehaald en vervoerd in zakken. De heer Poel noemt prijzen en gewichten van een zak koren (tarwe, haver, gerst etc.). Ook stro werd verhandeld via een commissionair. Later kwamen de commissionairs niet meer bij de boeren langs. Dit kwam ook doordat steeds meer boeren graan aan de coöperatie leverden. De heer Poel bleef leveren aan een particulier in de vrije handel. Hij hoefde het graan dan niet weg te brengen en kon het in containers op het land storten die vervolgens werden opgehaald.

De heer Poel vertelt dat er vroeger veel boeren waren in de omgeving van Bellingwolde. Hij is nog steeds bestuurslid van de landbouwvereniging Vriescheloo. Tijdens zijn actieve per…

De heer Poel vertelt dat er vroeger veel boeren waren in de omgeving van Bellingwolde. Hij is nog steeds bestuurslid van de landbouwvereniging Vriescheloo. Tijdens zijn actieve periode als boer werden tijdens de bijeenkomsten van de landbouwvereniging bijvoorbeeld de mogelijkheden van de mechanisatie besproken of de verschillende korenrassen. Ook werden er sprekers uitgenodigd. Op een bijeenkomst kwamen zo'n twintig tot vijfentwintig boeren. Later nam het aantal bezoekers af en kwamen de boerinnen ook mee.

De heer Poel vertelt dat achter de grote boerderijen in Bellingwolde oorspronkelijk lange percelen land lagen tot aan de Duitse grens. Het koste relatief veel tijd om het achterste…

De heer Poel vertelt dat achter de grote boerderijen in Bellingwolde oorspronkelijk lange percelen land lagen tot aan de Duitse grens. Het koste relatief veel tijd om het achterste gedeelte van dit grote areaal te bereiken met een paard om het te bewerken. Ook was dit destijds veelal veengrond. De meeste herenboeren verkochten deze grond. Zo kwamen boeren als de grootvader van de heer Poel achter het B.L. Tijdenskanaal te wonen. Richting Winschoten verkochten boeren kleigrond aan steenfabrieken. Bij Bellingwolde had steenfabrikant Strating uit Pekela een boerderij van veertig hectare voor vervening zodat hij brandstof had voor de steenfabriek vertelt de heer Poel. De grote herenboerderijen zijn in de 19de eeuw gebouwd. Achter het B.L. Tijdenskanaal (waar ook de heer Poel woont en dat begin twintigste eeuw is gegraven tijdens de uitvoering van het Westerwoldse kanalisatieplan) zijn de boerderijen van later datum. Vaak zijn ze gebouwd door landarbeiders die zich omhoog hadden gewerkt. Grootvader Poel was klompenmaker op De Lethe en wilde graag boer worden. Hij kocht toen vijftien hectare landbouwgrond / veengrond achter het B.L. Tijdenskanaal. De kleine "veenboeren" moesten het werk zelf doen en de grote rijke "herenboeren" lieten het werk doen vertelt de heer Poel. Van afgunst was geen sprake volgens hem. De situatie was zoals ze was. Vroeger stond voor elke herenboerderij bij Bellingwolde 's ochtends vroeg een groepje landarbeiders te wachten tot het zeven uur was en ze een werkopdracht kregen herinnert de heer Poel zich. Met de komst van de mechanisatie vertrokken de arbeiders en veel boeren verkochten hun boerderij vertelt de heer Poel omdat ze het werk alleen niet aan konden of omdat het boer zijn niet meer beviel. Ook werden boerderijen opgekocht door boeren uit Zeeland en Brabant. Voormalige herenboeren kochten in de buurt een burgerwoning. Vaak was er ook geen opvolger en kozen de kinderen ervoor om te gaan studeren.

Grootvader Poel was alleen 's winters en in het voorjaar klompenmaker vertelt de heer Poel. In de zomer was hij ploeger bij boeren. De heer Poel weet niet hoe grootvader aan het ge…

Grootvader Poel was alleen 's winters en in het voorjaar klompenmaker vertelt de heer Poel. In de zomer was hij ploeger bij boeren. De heer Poel weet niet hoe grootvader aan het geld kwam om boer te worden. Hij had in ieder geval geen inkomsten uit smokkel zoals sommigen in die streken. Het land was niet zo duur, maar de bouw van een boerderij kostte wel een aardig bedrag. In het begin was zo'n vier van de vijftien hectare grond die grootvader Poel had gekocht landbouwgrond, de rest was veen. Op de landbouwgrond werd koren verbouwd en er liepen een paar melkkoeien. Het afgraven van de veengrond was de grootste bron van inkomsten. In Bellingwolde en omgeving was de gemeenschap destijds hecht. Er werd regelmatig gebuurt (vooral in de winter) en als iemand hulp nodig had stond men voor elkaar klaar. Deze "noaberschap" is later verdwenen en de boeren raakten meer op zichzelf gericht. De heer Poel stopte halverwege de jaren negentig van de twintigste eeuw met boeren. Hij noemt enkele voorbeelden van "noaberschap" in de tijd dat hij boer was (elkaar helpen met dorsen en met het laden van aardappelschepen). Het "noaberschap" gebeurde met gesloten beurzen.

Vroeger tijdens een aardappelcampagne passeerden in totaal wel eens tweehonderd schepen de brug (bij Rhederbrug) vertelt de heer Poel. Ook stro, turf en suikerbieten werden per sch…

Vroeger tijdens een aardappelcampagne passeerden in totaal wel eens tweehonderd schepen de brug (bij Rhederbrug) vertelt de heer Poel. Ook stro, turf en suikerbieten werden per schip vervoerd. Er waren dagen dat de brugwachtster bijna niet van de brug af kwam. Al die varende schepen leverden een mooi gezicht op. Scheepsjagers met een paard trokken schepen voort. Later hadden alle schepen motoren. Grotere schepen hadden vaak een "opduwer". De heer Poel herinnert zich nog dat vrouwen en kinderen een schip voorttrokken. Als scheepsjagers elkaar passeerden werden de lijnen losgegooid om verstrengeling te voorkomen. In Veelerveen en Pekela was een aardappelmeelfabriek. De suikerbieten gingen per schip naar Hoogkerk. De heer Poel legt uit hoe de aardappels vanaf het land met een zgn wipkar naar het aardappelschip werden gebracht en hoe het schip werd geladen. De schipper moest zelf de aardappel in het schip kruien. Op een dag kon ongeveer zestig ton aardappels in een schip worden geladen. Ook vrouwen hielpen in die tijd veel mee. De avond voordat het aardappelschip kwam werden in de buurt wat mensen bij elkaar gezocht die konden helpen met het vervoeren van de aardappels vervoeren tijdens het laden. Vaak namen deze mensen hun eigen kruiwagen en vork mee. De boer en helpers op de wal schepten de kruiwagens vol en de schipper leegde ze in het ruim. In de jeugd van de heer Poel werden suikerbieten, voordat ze het schip ingingen, op de wal gewogen (met een bascule) en werd de tarra bepaald. Later werd de tarra in de fabriek bepaald. Het geladen tonnage werd later bepaald door een man die hiervoor beëdigd was en met een duimstok metingen verrichtte bij de geijkte schepen. In de loop van de jaren vijftig toen er betere wegen kwamen nam het vervoer over water af. In 1965 kreeg het B.L. Tijdenskanaal een gemaal. Daarvoor was er 's winters veel wateroverlast in waterschap "de vijf venen" bij Bellingwolde legt de heer Poel uit.

De heer Poel had geen contact met Duitse boeren. Tussen zijn land en de Duitse grens lag ook nog het Rhederveld vertelt hij. Met oudere Duitsers kun je prima communiceren in "platd…

De heer Poel had geen contact met Duitse boeren. Tussen zijn land en de Duitse grens lag ook nog het Rhederveld vertelt hij. Met oudere Duitsers kun je prima communiceren in "platduuts". Net zoals in Bellingwolde spreken jongeren ook in Duitsland steeds minder dialect vertelt hij. Eigenlijk komt de heer Poel alleen in Duitsland om wat boodschappen te doen. Sommige boeren uit Bellingwolde bewerken land in Duitsland. Duitse boeren verkopen zelden land, maar ze verpachten wel land. Dit heeft te maken met de enorme inflatie in het verleden vertelt de heer Poel. De heer Poel kijkt tevreden terug op zijn leven en zou opnieuw boer worden als hij het over moest doen. Als je tegenwoordig (2009) boer bent moet je haast iemand op kantoor hebben voor de grote hoeveelheid papierwerk zegt de heer Poel. Op het land werken vond hij altijd het leukste om te doen. Hij vertelt nog een keer over de wateroverlast tussen Veelerveen en Bellingwolde in het verleden. De kinderen moesten in deze omgeving vaak met laarzen aan naar school. Met zware regen kon de wateroverlast voorspeld worden. Met noordenwind kon het water niet weg de Dollard in.

Als sloten schouwer controleerde de heer Poel jarenlang voor het waterschap of de boeren de sloten hadden schoon gemaakt. Op vijftien november moesten de sloten schoon zijn, zo nie…

Als sloten schouwer controleerde de heer Poel jarenlang voor het waterschap of de boeren de sloten hadden schoon gemaakt. Op vijftien november moesten de sloten schoon zijn, zo niet dan kreeg de boer een aanmaning. Maakte hij dan niet alsnog de sloten schoon dan gebeurde dat op kosten van het waterschap (wat weinig voor kwam). De heer Poel voerde het werk de eerste jaren helemaal lopend uit. Later reden ze van plaats naar plaats met een auto, waarna ze lopend langs de sloten gingen. Toch kostte het werk dan nog een dag of tien vertelt hij. Nog steeds komt de heer Poel op de bijeenkomsten van de resterende oud schouwers. De heer Poel zat twintig jaar lang in het bestuur van het waterschap.

De heer Poel vertel dat hij zelf nooit geleerd heeft hoe je turf moet steken. Het resterende stukje veen dat er nog was op zijn land (een halve hectare) heeft hij laten wegwerken d…

De heer Poel vertel dat hij zelf nooit geleerd heeft hoe je turf moet steken. Het resterende stukje veen dat er nog was op zijn land (een halve hectare) heeft hij laten wegwerken door de Heidemij. Gewassen (bijvoorbeeld aardappelen) vroren erg snel af op veengrond vertelt hij en er was verder niets mee te beginnen. Alle veen / turf is verdwenen in deze streken. Alleen over de grens in Duitsland zijn nog stukken hoogveen. Inmiddels zijn deze gebieden beschermd aldus de heer Poel.