Jongensstad Westerwolde

In het kader van de Maand van de Groninger geschiedenis gaan we een experiment aan. We combineren twee bronnen over hetzelfde onderwerp maar net een paar jaar eerder of later gemaakt. In dit geval een radiouitzending en een film.

De Groninger Archieven bewaren behalve papieren archieven, kaarten, foto’s en film ook audio, er staat bijvoorbeeld een enorme collectie van RTV Noord in ons depot.
Deze collectie bestaat uit cassettebandjes, magneetbanden, cd’s, en DAT tapes en is voor een deel gedigitaliseerd door destijds Stichting GAVA. Er zijn zo’n 1300 audiobanden digitaal met uitzendingen van RTV Noord (RONO) vanaf 1947 tot in de jaren ’80 van de vorige eeuw.

Deze banden zijn allemaal gerubriceerd en opgenomen door Willem Beetstra, een RTV Noord icoon achter de schermen. Hij heeft het archief van o.a. kwetsbare shellac platen overgezet op audiotape en daarmee gered van de vergetelheid.

Een van deze uitzendingen bestaat uit diverse opnames van een tentoonstelling in 1947 van Jongensstad Westerwolde. Dit was een heropvoedingskamp vlakbij Sellingen. Jongens uit heel Nederland kwamen hier drie maanden naar toe om te leren wat algemene normen en waarden zijn. Sommige jongens wisten nog niet eens hoe ze moesten eten met mes en vork. Het waren echte straatschoffies, die steeds weer verzeild raakten in vechtpartijen en andere onmin.

Het idee was dat deze jongens even bij konden komen in de Jongensstad, en daarmee ook cognitief aangepakt werden. Ze werden uit hun omgeving gehaald om ingesleten gewoontes af te leren, en nieuwe manieren aan te leren.

In ons archief ligt ook een film over de Jongensstad, uit 1955, gemaakt door J. Pater. Er zitten wat jaren tussen deze film en de radio uitzending maar de manier van werken in in al die jaren niet veel veranderd. Wat we hebben gedaan is een deel van de radio uitzending onder een deel van de film zetten.

De opening van de tentoonstelling bestaat uit twee toespraken die we hebben weggelaten, en het begin van de film laat zien hoe het leven is van een jongen voordat hij in naar Westerwolde gaat. Dat hebben we sterk ingekort. We houden daardoor een document over dat vooral de sfeer schetst van hoe naar de tentoonstelling is toegewerkt, wat men de jongens probeert te leren en hoe de volwassenen met deze kinderen omgaan. Daarmee is het geen reportage of documentaire geworden, maar beeld bij een radiouitzending, niet synchroon maar wel heel informatief.

Wat leuk is aan de radio uitzending is dat ze behalve de leraren met hun archaïsch taalgebruik ook de jongens van de straat zelf aan het woord laten. Let daarbij ook vooral op de Amsterdamse Bep.

Veel kijk- of luisterplezier,
René Duursma