Liefdevolle familiefilmer

Filmen was een grote passie van Jan Sportel (1911-1944). Hij leerde het vak van Chris Tiddens – een van de belangrijkste Groninger documentairefilmers rond de Tweede Wereldoorlog.

Talenten

Jan Sportel was een man met vele talenten. Afkomstig uit een opticienfamilie, volgde hij onderwijs aan de gemeentelijke HBS in Groningen en speelde hij als drummer in de schoolband. Hij studeerde af in 1932 en ontving drie jaar later zijn akte van bekwaamheid als hoofdonderwijzer. In 1938 kreeg hij een vaste aanstelling op de Scheepstraschool. Daarnaast was hij sinds 1931 bevoegd apothekersassistent sinds en hij mocht zich in 1943 ook gediplomeerd docent handenarbeid noemen. Sportief was hij ook, hij speelde graag tennis.

De veranderende jaargetijden, zijn jonge gezinnetje in de Van Hamelstraat, het vakantiehuis op Schiermonnikoog, fraaie beelden van de meikermis in de binnenstad: het zijn maar enkele situaties uit het dagelijks leven door Sportel vastgelegd met zijn 16mm filmcamera. Hij filmde rustig, gedecideerd, en zijn film over Schiermonnikoog is dan ook zeer de moeite van het bekijken waard. Een enkele keer is Jan Sportel zelf prominent in beeld, met de familiepapegaai op zijn schouder.

Held in het verzet

De films van Sportel laten een onbezorgde tijd zien. Sportel schoot de laatste beelden tijdens het bezoek van Sinterklaas aan de Scheepstraschool in de winter van 1942. Na die periode kwam hij via collega-onderwijzer en Knokploeg-leider Jelte Zuiderhoek in het verzet. Sportels vader had wapens uit de Eerste Wereldoorlog in zijn bezit en Jan Sportel leverde ze aan het verzet.

Op 13 november 1944 kwam de SD bij Jan Sportel thuis aan de Van Hamelstraat 21b ophalen, na verraad. Om te voorkomen dat Sportel door zou slaan bij de beruchte verhoren op het Scholtenhuis en dat hij zijn vader en andere verzetsmensen zou verraden, pleegde hij zelfmoord op 14 november in het Huis van Bewaring aan de Hereweg.

Een grote bronzen plaquette in de hal van de PABO Hanzehogeschool aan het Zernikeplein herinnert aan zeven onderwijzers die door oorlogshandelingen omkwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jan Sportel is een van hen.

Bronnen

• Henk Duns en Bettie Jongejan
• Jan Sportel: verzetsman, amateurfilmer, onderwijzer,  De verhalen van Groningen