Filmer van prominente gebeurtenissen

Mr. Maurits Levie (1885-1957) leefde voor en na de oorlog twee totaal verschillende levens.

Levie verwierf als advocaat landelijke bekendheid in 1929 omdat hij IJje Wijkstra verdedigde. Wijkstra had in Doezum 4 veldwachters vermoord, hetgeen Nederland schokte. Levie verdedigde Wijkstra vol temperament- daar was hij bij de rechtbank bekend om. Hij stond de pers te woord, betoogde dat iedereen recht had op verdediging, al stond de schuld van Wijkstra onomstotelijk vast.

Gerespecteerd burger

Mr. Maurits Levie was jarenlang voorzitter van de Joodse Kerkeraad in Groningen, en bekleedde vele functies in Joodse bestuursorganen in heel Nederland. Hij was ook lid van de promotiecommissie van het Apeldoornsche Bosch, een Joodse psychiatrische inrichting, van 1909 tot 1943 gevestigd aan de Zutphensestraat te Apeldoorn.

Hij ging promotiefilms maken om geld op te halen voor het Apeldoornsche Bosch en ook voor de Joodse Invalide te Amsterdam. Hij filmde op 16mm, en af en toe in kleur. Dat was in die tijd redelijk zeldzaam, vanwege de hoge kosten voor het ontwikkelen van de films. Het leverde echter wel prachtige beelden op, want hij kon technisch goed filmen en hij nam de tijd voor zijn onderwerp. De promotiefilm van het Apeldoornsche Bosch blijkt de oudst bekende kleurenbeelden van voetbal in Nederland te bevatten.

Levie werd door Jan Thie ontdekt en als lid voorgedragen voor de Groningse afdeling van de Nederlandse Smalfilmliga.

De films

De films van Levie films werden graag gezien, de kwaliteit was hoog en de stijl rustig. Hij filmde ook onderwerpen waar men wel warm voor liep zoals het Koninklijk huis. Hij stond vooraan bij het huwelijk tussen prinses Juliana en Bernhard von Lippe Bisterfeld in 1937 en bij het 40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina in 1938. Daar filmde hij zonder moeite leden van het koninklijk huis, de regering en de landelijke elite, in kleur.

In  Groningen filmde Levie het Joodse leven. Hij filmde in 1939 de opening van de Jeugdsjoel aan de Folkingedwarsstraat, waarop vele notabelen te zien zijn en eerder al zijn 25-jarig jubileum van de kerkeraad.

Op de films van het Apeldoornsche Bosch uit 1936-1939 van Levie is te zien hoe modern en vooruitstrevend de patiënten werden behandeld. Deze beelden van de Joodse psychiatrische inrichting zijn de enig overgebleven getuigen van een tijdperk. Alle bewoners zijn in 1943 afgevoerd naar Auschwitz en vermoord. Eli Asser, een verpleegkundige, is op tijd gevlucht. Zijn dochter Hella de Jonge heeft hierover een documentaire gemaakt: Verlies niet de moed.

Na de oorlog

Maurits Levie was ondergedoken geweest in Nieuwlande, overleefde de oorlog als een van de weinige Groningse Joden. Toen hij terugkwam was hem van alles afgenomen. Hij kon wel zijn oude huis, Heresingel 22, weer in, maar moest zijn lidmaatschap van de Smalfilmliga opgeven omdat hij jaren niet gefilmd had (!). Na de oorlog filmde hij vooral nog onderwerpen uit zijn omgeving.

Hij reisde naar zijn broer in Zwitserland, filmde onderweg de verwoestingen in Duitsland. Hij reisde naar zijn andere broer in Israël en filmde daar de bouw van de nederzettingen. Maar hij filmde ook zijn familieleden, en dat was vrijwel voor het eerst. Hij heeft nog geprobeerd om zijn onderduikperiode in Nieuwlande te verfilmen, die film is nooit afgemaakt.

Levie is nooit getrouwd, hij woonde de laatste jaren alleen met zijn huishoudster en stierf in 1957 als een eenzaam man.

Het is een klein wonder dat zijn films bewaard zijn gebleven. Er werd in de jaren 70 over gesproken op audiocassettes in het kader van een oral history-interview. De films bleken opgegaan in de filmcollectie Van der Wijk, die in 1995 uiteindelijk op een zolder in Appelscha is gevonden. In samenwerking met Herinneringscentrum Westerbork zijn de films toen door GAVA geconserveerd, beschreven en in 2002 voor het eerst sinds lange tijd vertoond.

Bronnen

• De behandeling der zaak Wijkstra, Nieuwsblad van het Noorden, 24 april 1929
• Voorzitter der “Joodsche Invalide“, De Telegraaf, 5 september 1939

Meer over de zaak Wijkstra

• Het teken van het Beest (1980), film Pieter Verhoeff